زبان لاتین

زبان لاتین از شاخه زبان های هندی- اورپایی است. در گروه زبان هندی می­تواند بسیاری از زبان های زیر قرار گیرد از جمله ترکی، فارسی، کردی، بلوچی، عربی، پشتو و žžžž می­ باشند. در گروه زبان های اورپایی، زبان­های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، روسی، اسپانیای، ایتالیایی، پرتغالی، رومانیایی وžžžž قرار دارند. این زبان ها در گذشته های دور از زبان لاتین جدا گردیدند. لازم به ذکر است که زبان لاتین زبان مرده ای محسوب می­شود. بدین معنا که امروزه هیچ کشوری به زبان لاتین صحبت نمی­کند ولی هنوز هم زبان لاتین، زبان رسمی کلیسا، به‌ویژه کلیسای کاتولیک است. لغات مشترک فارسی و لاتین کمتر از 5 درصد است در حالیکه لغات مشترک کردی و لاتین، بیش از 5 درصد می­باشد. زبان­های اورپایی مشترکات زیادی با لاتین دارند مثلا انگلیسی بیش از 70 درصد.

لغات زیر در بسیاری از زبان ها تقریبا شبیه به هم نوشته و یا خوانده می­ شوند.

فارسی	انگلیسی	فرانسوی	روسی	لاتین
مادر	Mother	Mѐre (ˈmɪəʳ)	мать مات	Matter  ماتر
برادر	Brother	Frère (‘frère’)	Брат  برات	Frater
هست	Is	Est اِست	Есть یِست	Est

 لغت مادر در خیلی از زبان ها یکسان است. بعضی لغات از زبان های مختلف در زبان دیگر نفوذ کرده است. مثل لغت «سماور» که از روسی به فارسی و نیز لغت «شُوفر» از فرانسوی وارد فارسی شده و لغت «پیاله» و «کاسه» از فارسی به سایر زبان رفته است. زبان لاتین 28 حرف دارد و حروف باصدا (vowel letters) (a, e, i, o, u, y) است و اسامی بصورت مذکر (feminine) ، مونث (feminine) و خنثی ((neuter هستند. به طور کلی پسوندهای مهم us برای مذکر مثل گیاه سازو Juncus ، برای مونث پسوند مهم a مثل گیاه نسترن یا همان گل سرخ یا رُز  Rosaو برای خنثی پسوند مهم um  را بکار می برند مثل موزه گیاهی Herbarium

آواشناسی در زبان لاتین (Vocales)

در زبان لاتین صداهای  «ش»، « ژ»  «چ» وجود ندارد

[ch] تلفظ ch به زبان لاتین «خ» است مثل گیاه گل حسرت که به لاتین Colchicum «کول­خیکوم» است. نام لاتین گلسنگ Lichen بصورت «لیخن» خوانده می­شود.

[c] بطور کلی در همه موارد حرف C «ک» خوانده می­شود مگر بعد از آن (e, i, y, ae, oe) باشد که در آن صورت مثل «ث» در کلمه  «ثریا» خوانده می­شود. مثل گیاه اویار سلام (سیپروس) Cyprus

[ae]  و  [oe] را e  می خوانند مثل تابستانهaestivum  که بصورت  [estivum]خوانده می­شود. در اکولوژی giaόoecol که بصورت  [ekolόgia]خوانده می­شود.

[qu]  را بصورت [kv] خوانده می شود مثل لغت برابرaequális  که بصورت  [eqvális] خوانده می­شود. همچنین کلمه «آب» áqua  که بصورت [ákva] خوانده می شود.   میوه «خورجین» síliqua را بصورت [sílikva]  می خوانیم.

[s] فقط بین دو حرف با صدا z خوانده می شود مثل گیاه نسترن یا همان رُز Rosa که بصورت  [Rόza]خوانده می­شود.  isogamia

 [ph] را «ف» می­خوانند Physica که بصورت «فیزیکا» خوانده می­شود. هاگ قهوه ای (Phaeόsporus)     

[th] و [rh] که از یونانی به زبان لاتین آمده اند [h] بدون تلفظ است مثل ریسه «تالوس» (Thállus)، ریزوم (rhízoma)، زرد طلایی (Xánthinus)، رزین (Rhizína)، ریتم (Rhytmus)  

[j] به صورت y تلفظ می شود: Jesu (ye-soo). مثل درخت گردو (Juglans)  که بصورت «یوگرانز» خوانده می شود.

 [sc] قبل از e ، i ، y ، ae ، oe  بصورت sh  «اس» تلفظ می شود ascendit (ah-shehn-deet)).

[su] اگر قبل از حرف a  و e بیاید  بصورت [[sv تلفظ می شود مثل لغت شیرین suávis بصورت  [[svávis خوانده می شود. لغت خو گرفته یا عادت کرده consuѐtus را بصورت [consvѐtus] می خوانیم.

] ti [ قبل از حرف صدار دار و بعد از هر حرف به جز s ، t ، یا x  بصورت  «تسِ»  tsee تلفظ می شود و مثل حرف روسی «Ц» است مثلا  لغت «تشکر» gratia را بصورت ((grah-tsee-a می­خوانیم. Collѐctioکه بصورت «کولِک ثیو» خوانده می شود. از مثال های دیگر discriptio, differentio

[j] را بصورت «یه» می حوانیم مثل گیاه سازو Juncus که بصورت «یونکوس» و گیاه گردو  Juglans را بصورت «یوگلانس» می خوانیم.

[ngu] را بصورت ngv می خوانیم مثل لغت رشته «زبان» Lingua را بصورت Lingva  خوانذه می شود.

[sch] را بصورت [سِخ] خوانده می شود جدول schѐdula  بصورت «اسخِدولا» است و لغت مدرسه « schόla» «اِسخولا» می­خوانیم

x] X] را بصورت  ks خوانده می­ شود. Xánthinus را بصورت [ksantinus] می خوانیم.

منابع مهم:

• معصومی س. م.، حایری ز. 1386. فرهنگ لغات مشترک فارسی- روسی و ریشه های آنها، انتشارات دانشگاه رازی کرمانشاه، 23 ص.
• Прпхокров В.П. 2004. Ботаническая латынь: Учебник для студ. биол. И пед. фак. высш. учеб. Заведений ¾ М. Издательство центер «Акадеьия», — 273 с.
• Прпхокров В.П. 2018. Ботаническая латынь : учебник и практикум для академического бакалавриата— М. : Издательство Юрайт — 283 с.